DOLAR,FAİZ,ENFLASYON,BORSA- MANTIK ÖNERMELERİ VE MOLLA FENARİ

Bugünlerde sık sık duyuyoruz ekranda boy gösterenlerin "Kardeşim! Faiz yükselmezse enflasyonu düşüremezsin, Dünya ekonomi politikalarına karşı çıkmazsın, ekonomi bir bilimdir bilime karşı çıkamazsın gibi üstten, bak haklı çıktık vb. Birçok kibirli konuşmalarını. Peki bu konuşmaları yapanlar neye göre? Söylerler bu sözleri. Tartışmamız gereken en önemli konu bu sanırım. Madem bu önermeler belirli bir mantığa göre yapılıyor, bakalım Mantık nedir? Önerme Nedir?

MANTIK: bilginin yapısını inceleyen, doğru ile yanlış arasındaki akıl yürütmenin ayrımını yapan disiplindir, ÖNERME: Mantıkta, doğrulanabilir ya da yanlışlanabilir olmak zorunda olan ifadelerdir.(Wikipedia) Muhtemelen çoğumuz Lisede Felsefe ve Mantık derslerinden bu tanım ve içerikleri hatırlıyoruz ve benim bunu hatırlatmaya çalışmamın sebebi bir önerme örneği olarak; 8+3=11 veya Ay dünyanın etrafında döner önermeleri ile yukarıda bahsettiğimiz söylemlerin ve ekonomik kavramların bu şekilde net sebep sonuç ilişkileri olmadığını anlatma çabasıdır. Çünkü önermelerin tersi durumlarınada bakılmalıdır:

• “Bütün köpekler vahşidir” önermesinin tersi şunlar olabilir: • Bütün köpeklerin vahşi olması söz konusu değildir. • Köpeklerin hepsi vahşi değildir. • Bazı köpekler vahşi değildir.

Gelelim konumuza, sanırım aşağıda önce FED başkanının Mayıs 2023 açıklaması ve Ülkemizde çok meşhur Olan Özgür DEMİRTAŞ hocanın söylemlerine bir bakalım;

FED Başkanı Powell: Sıkı kredi koşulları faiz artırım seyrini etkileyebilir

ABD Merkez Bankası (Fed) Başkanı Jerome Powell, bankacılık sektöründeki gelişmelerin kredi koşullarının sıkılaşmasına katkıda bulunduğunu, faiz oranlarının normalde olması gerektiği kadar yükselmesinin gerekmeyebileceğini söyledi.

Ve Özgür DEMİRTAŞ'ın bazı sosyal medyada yayımlanan mesajları;

Amerika Birleşik Devletleri Doğru Faiz Politikası ile Faizleri SERT artırarak Enflasyonu Paramparça etti. Yüzde 9 küsurdan Yüzde 4’e indirdi. ABD’yi çok eleştirdim ama doğru yaptıkları zaman da söylemem lazım… Darısı …(Kaynak)https://twitter.com/ProfDemirtas/status/1668614494577127425

Bugün ABD Merkez Bankasından SERT konuşma bekliyorum. Enflasyonu düşürdüler. Ama hala yetmez. Enerji hariç fiyat artış hızı hala benim istediğim seviyede değil. Ha gayret biraz daha! Bir parça daha SERT kalırlarsa başaracaklar… Avrupa ise para politikasında son bir yıldır benim gözümden düştü. Geç hareket ediyorlar. https://twitter.com/ProfDemirtas/status/1668879357773852675

FED başkanının bile mümkün olabildiğince tüm dil tekniklerini kullanarak yuvarlaklaştırdığı, bir önerme olma kriterini dahi karşılamayan ihtiyatlı söylemleri ile sadece iki tweet alıntısındaki söylemleri karşılaştırdığınızda sanırım ne demek istediğimi anlayacaksınız. Yani her süt mayalandığında yoğurt olmaz çünkü; hangi süt?, Sıcaklık, mayalanma süreci, bakterilerin o günkü motivasyonları :)), buzdolabına koyduğunuzda elektriklerin kesilme ihtimali, jeneratörünüz var ise yakıtının bitme ihtimali, ani deprem vb. Çoğaltabileceğim dünyevi gri haller tıpkı faiz yükselirse, enflasyon düşer (talep kaynaklı enflasyon, maliyet kaynaklı enflasyon gibi......) Söyleminin bir mantık önermesi olamayacağına, çok fazla gri alan bulunduğuna dair kanıtlar.

Uzun Mantık Önermeleri Tehlikelidir:

Gerçek hayatta uzun mantık çok tehlikelidir. Bütün aşamalar gri renkte olduğu için, sayıların çarpımını defalarca tekrarlamak durumunda kalırız, çıkan sonucun güvenilirliği gitgide azalır. Genelde bizler, böyle olduğu için şöyle, şöyle olduğu için öyle." diye uzun uzun mantık açılımları yapan birisini gördüğümüzde tepki vermekte güçlük çekeriz, mesafeli bir bakış açısı geliştirebiliriz.

"ilkokulda yazılım öğretiriz ve çocuk okulu bitirdiğinde yazılımcı olabilir” Altı üstü iki aşamalı bir önerme algılaması çok kolay değil mi?

Ancak ilk aşamanın doğruluk olasılığı 0,1'den küçüktür Amerika'da bile yazılımcı denebilecek kişiler on kişi içinde ancak bir kişidir. Hâliyle bir sonraki aşamadaki olasılık da 0.1'den azdır. Çarpımı yapınca 0.01'den az olacağı için güvenilirliği olmayan bir mantıktır. Hesapladıkça gri üstüne grinin defalarca yüklendiğini görebilirsiniz.

Dünyanın en iyi ve en fazla yazılımcıları Hindistan'dan çıkar. Hindistan'da ilkokulda yazılım veya Bilgisayarlı eğitim yoktur. Hatta bu ülkede 10 yıl öncesine kadar yılda yaklaşık 3 milyon çocuk açlıktan ölüyordu, Youtube'da birçok videoda görebileceğiniz üzere bazı eyaletlerde defter bulamadıkları için taş tablete yazı yazanları görebilirsiniz. Yani verdiğimiz mantık önermesi Hindistan'da işlemiyor ama Hindistan'da tüm dünyadan farklı olan bir durum var. Biz eğitim sürecimizde 9X9 a kadar hesap yapabilecek eğitimi alırken Hindistan'da 19X19 a kadar çok başarılı bir eğitim sistemi vardır. Ama bunun için kimse İngilizler Hintlilerin matematik bilgeliğini ve kültürünü sömürmedi dolayısile İngilizler iyidir ya da sömürgeci değildir diye önermelerde yapmıyor.

Bilgi, duyumsama ve geniş bir bakış açısı ile Mantık veya önermeler;

Tarihimizde binlerce yıllık bir Devlet Kültürümüz olduğunu hep söyleriz, bir Devlet Aklımız vardır bizim herzaman ve bu akıl mevcut gündemimizdeki sığ önermelerle değil çok daha fazla özellikler ile gelişti ve bugünlere kadar bizi getirdi. Mantık ilminde bile birçok isimle bir çok eserle katkılar geliştirdik. Osmanlı'nın ilk Şeyhüliİslamı olan Molla Fenari'nin Ebheri'nin Felsefe ve Mantık ile ilgili yazdıklarına yaptığı bir yorumdan bahsederek yazımı tamamlamak istiyorum.

Sözün doğruluğu hükmün; (1) vakıaya (olgu), (2) itikada (inanca) ve (3) her ikisine mutabakatıyla olabilir. Bu konuda Toplumun genel görüşü sözün doğruluğu “vakıaya mutabık olduğu” şeklindedir.

Doğruluk “hükmün mutabakatı” olduğuna göre aklımıza hükmün ne olduğu sorusu gelmektedir. Fenârî’ye göre hüküm, nefsü’l-emr’de(işin temelinde, esasında) vaki olanın edasıdır. Hükmün mutabakat olduğunu ifade edebiliriz. Bir sözün doğruluğu ise, söyleyenin zihni durumu bilinmeyeceğinden dolayı, Toplumun görüşü olan “vakıaya uygunluk” ile ortaya konur. Toplumun görüşü tüm bu süreçlerden geçerek faize sıcak bakmamaya ulaşmış ve bizim konulmak istendiğimiz cendereye göre şekil değiştirmemizi engellemiştir. Tıpkı Dünya 5’ten büyüktür dememizin dayandığı; Bilgi, duyumsama ve geniş bir bakış açısı ile geliştirdiğimiz Türkiye’nin Yüzyılı önermesinde olduğu gibi.

Mevcut gündemimizdeki olay ve olguların aslında çok önceden tasarlanmış mekanizmalar olduğunu hatırlatarak, bu günlerin geçici olduğu bilinci ile herkese saygılar sunuyorum.